Hoe schrijf ik een historisch artikel? (1) - Wat is mijn onderwerp?

Entrepotgebouw (Foto: Wies Groeneveld)

Sinds drie jaar schrijf ik artikelen over de geschiedenis van Rotterdam-Zuid. Voor onze wijkkrant en wijkwebsite schrijf ik stukken over de geschiedenis van mijn directe woonomgeving. Voor het Rotterdamse historische publiekstijdschrift 'Ons Rotterdam' is mijn actieradius iets groter, daarin schrijf ik soms ook over Rotterdam in bredere zin.

In enkele blogs met als overkoepelende titel 'Hoe schrijf ik een historisch artikel?' licht ik een tipje van de sluier op van mijn aanpak.

Voormalig douanegebouw (nu Suitehotel Pincoffs), appartementencomplex Halfrond en deel Entrepotgebouw (Foto: Wies Groeneveld)

Wat is mijn onderwerp?

Het onderwerp van mijn historische artikelen is zoals hierboven vermeld de geschiedenis van Rotterdam-Zuid en in het bijzonder de geschiedenis van mijn woonomgeving. Ik woon op de Kop van Zuid, het gebied tussen Binnenhaven en Spoorweghaven, het eerste uitbreidingsgebied van de Rotterdamse haven op de zuidoever van de Nieuwe Maas. Dit gebied heeft een intrigerende geschiedenis, waarvan nog enkele gebouwen dagelijks getuigen.

Hotel New York (Foto: Wies Groeneveld)

Mijn interesse voor dit onderwerp dateert al ver voor de tijd dat ik er kwam wonen. Van oorsprong ben ik geen Rotterdammer, maar ik kwam er begin jaren '80 voor mijn werk terecht. In het eerste jaar woonde ik in Rotterdam-Zuid, daarna ruim zes jaar in Rotterdam-West. Ik wandelde 's weekends regelmatig op de kades langs de Nieuwe Maas. Daar zag ik aan de overkant van de Westerkade een pier met een imposant, maar sterk vervallen gebouw met de intrigerende tekst 'Holland Amerika Lijn' op de voorgevel opdoemen. Dit was vroeger het hoofdkantoor van de Holland-Amerika Lijn.

Op die pier zag ik tevens enkele pakhuizen en loodsen. Ik kreeg visioenen van schepen die volgeladen met mensen wegvoeren naar verre oorden, uitgezwaaid door de achterblijvers op de kade. Een beeld dat zich helemaal in mij had vastgezet. De bedoelde pier is de huidige Wilhelminapier en het vervallen gebouw dat ik destijds zag is het huidige Hotel New York.




Dit kunstwerk, waarin koffers, tassen en dergelijke van passagiers zijn 'gestold', staat op de kop van de Wilhelminapier, vlakbij het huidige Hotel New York. Het kunstwerk verwijst naar het landverhuizersvervoer met de Holland-Amerika Lijn eind 19e en begin 20ste eeuw. Je kijkt hier door het kunstwerk heen uit op de Nieuwe Maas, de Veerhaven en het Wereldmuseum in Rotterdam. (Foto: Wies Groeneveld)

Zo'n tien jaar later zocht ik voor mijn afstudeeronderzoek Cultuurwetenschappen een onderwerp. Voor mij werd al gauw duidelijk dat ik iets met de geschiedenis van de Holland-Amerika Lijn wilde doen. Mijn scriptiebegeleider dacht met mij mee en kwam met de suggestie om opvang en vervoer van Oost-Europese Joodse landverhuizers in de periode 1880-1914 te onderzoeken. Zo gezegd zo gedaan. Tijdens mijn afstudeeronderzoek verdiepte ik mij in de geschiedenis van het landverhuizersvervoer. Hierdoor was ik al enigszins bekend met de geschiedenis van scheepvaart en havenontwikkeling in Rotterdam.

Van de oorspronkelijke bebouwing is vrijwel niets meer over. Slechts enkele markante gebouwen dateren uit de tijd van weleer, zoals bijvoorbeeld Hotel New York, het Entrepotgebouw en het Poortgebouw.

Voorgevel voormalig stoomtramstation aan de Rosestraat op Feijenoord. (Foto: Wies Groeneveld)

Toen ik, na elf jaar in Vlaardingen te hebben gewoond, op de Kop van Zuid kwam wonen, moest ik dan ook meteen terugdenken aan mijn afstudeeronderzoek en de fascinatie die ik voor dit stukje geschiedenis had ontwikkeld. Daarom las ik er veel over. Mijn eerste bron was de Rotterdamse openbare bibliotheek. Daar is een speciale afdeling met uitsluitend materialen over Rotterdam, de zogenaamde 'Rotterdamcollectie'. Al snuffelend en lezend kwam ik toen tot de ontdekking dat er veel over de geschiedenis van mijn woonomgeving geschreven was. Ook op het internet ontdekte ik na een middagje zoeken veel interessante websites.



Poortgebouw (Foto: Wies Groeneveld)

Als ik ergens 'nieuw' kom, wil ik de sfeer proeven. Daarom zwierf ik op vrije momenten vaak in mijn nieuwe woonomgeving rond. Hoewel er weinig gebouwen uit die tijd zijn overgebleven, probeerde ik met de informatie die ik uit diverse hoeken en gaten had gevonden, een beeld te vormen van wat zich daar eind 19e en begin 20ste eeuw afspeelde. Zo kwam ik tijdens het lezen terecht in een wereld van havenbaronnen, schepen, kranen, werkvolk, sissende stoomtreinen, smerige fabrieken, op- en overslagloodsen en de zeer te wensen overlatende behuizing van de havenarbeiders. Een wereld van alles wat maar rondschuimt in de havens. In sociaal opzicht was de geschiedenis van de ontwikkeling van haven, spoorwegen en industrie aan het einde van de 19e en begin van de 20ste eeuw in de Rotterdamse wijk Feijenoord zeer schrijnend. Ik wilde die informatie graag met mijn wijkgenoten delen, zo kwam ik op het idee om voor de wijkkrant en wijkwebsite te gaan schrijven.

In een volgende blog beschrijf ik de manier waarop ik mijn fascinatie omzet in systematische actie. Met andere woorden: hoe ik deze episode uit de Rotterdamse historie te lijf ga met het gerichte zoeken naar en ordenen van relevante informatie, om vervolgens te kunnen schrijven.
.